Rủi ro tiềm ẩn bên trong các món ăn, lẩu tự sôi không rõ nguồn gốc

Trào lưu đồ ăn vặt Trung Quốc nội địa giá rẻ chưa hết sốt thì gần đây, các món ăn tự sôi lại đang được nhiều người tìm mua. Đặc điểm chung của các món ăn này là được đóng sẵn trong các bao bì in chữ Trung Quốc, không phải nấu mà vẫn có thể tự chín.

Những video ngắn về đồ ăn tự sôi xuất hiện thường xuyên trên mạng xã hội với hàng triệu lượt xem. Không chỉ có lẩu, bánh gạo cay, cơm mà cả trà sữa cũng có thể tự sôi.

Chỉ cần tìm kiếm trên mạng xã hội hoặc kênh bán hàng, dễ dàng tìm thấy hàng trăm bài đăng quảng cáo. Dù giá của một suất lẩu tự sôi không hề rẻ (dao động từ 120.000 đồng đến hơn 200.000 đồng), hàng trăm người vẫn đặt mua hàng.

Chị Thanh Phương (Hà Nội) cho biết, lẩu tự sôi đang là loại đồ ăn nhanh bán chạy nhất hiện nay. Đối tượng mua hàng nhiều nhất là các bạn trẻ và dân văn phòng. Chị Hương trực tiếp nhập hàng qua các kênh bán hàng Trung Quốc, mỗi ngày bán được khoảng 50 đơn.

Giá cao không đi kèm với chất lượng

Trào lưu đồ ăn tự sôi được cho là bắt nguồn từ một thần tượng nổi tiếng Trung Quốc. Người hâm mộ ráo riết tìm mua các sản phẩm được thần tượng tham gia quảng cáo. Sau đó, món ăn này được nhiều blogger "đập hộp", trở thành hiện tượng của giới trẻ và dân văn phòng.

Lẩu tự sôi được đựng trong hộp nhỏ với những nguyên liệu quen thuộc như giò, ngô, nấm, mì... nhưng giá khá cao. Ảnh minh họa.

So với mặt bằng chung của các loại đồ ăn nhanh, mặt hàng này được cho là không hề rẻ. Nếu tính cả tiền vận chuyển, mỗi suất đầy đủ có giá trung bình vào khoảng 220.000 đồng. Với Thanh Hương (Hoàng Mai, Hà Nội), số tiền đó hoàn toàn có thể mua được buffet lẩu tại nhà hàng hoặc tương đương với 4 suất cơm văn phòng.

Thấy các trang mạng xã hội rầm rộ chia sẻ về các loại đồ ăn tự sôi, anh Nguyễn An (Phố Vọng, Hà Nội) cũng tìm hiểu và mua dùng thử. Một shop online gửi thực đơn lên đến hàng chục món để anh lựa chọn với các mức giá khác nhau: lẩu bò cay, lẩu Hàn Quốc, bánh gạo cay tự sôi, cơm tự sôi…

“Dù đã gọi suất đắt nhất, khi nhận đồ ăn, mình thấy hơi thất vọng. Tất cả được đựng trong một hộp nhỏ, hương vị không có gì đặc biệt. Mua một lần cho biết chứ mình sẽ không mua lại”, anh An nói.

Các món cơm cũng được để trong các hộp tự sôi

Nhiều bạn trẻ sẵn sàng bỏ ra cả triệu đồng để mua đồ ăn tự sôi ủng hộ thần tượng. Trên các fanpage và hội nhóm, có nhiều bài viết kêu gọi mua hàng kèm theo đường link dẫn đến địa chỉ mua. Mỗi bài viết đều thu hút hàng trăm bình luận.

Bỏ ra số tiền hơn 2 triệu đồng để mua một thùng lẩu tự sôi đã gần tháng nay, Minh Phương (Hà Nội) còn chưa dùng hết một nửa. Hương tiết lộ, có người còn bỏ ra gần chục triệu đồng để mua ủng hộ thần tượng. Chính Phương cũng cho rằng hương vị của món lẩu tự sôi này không ngon như kỳ vọng.

“Thực phẩm trong suất lẩu được đóng sẵn nên tất nhiên không được tươi, nếu để ý kỹ còn thấy mùi hơi lạ. Tuy nhiên, nếu mang đến văn phòng làm việc thì rất tiện, không cần mất công mà vẫn có lẩu sôi ngay tại bàn”.

Cẩn trọng khi sử dụng

Đôi khi, sự tiện lợi phải đánh đổi bằng rủi ro sức khỏe của người dùng. Theo khảo sát với một số đơn vị kinh doanh đồ ăn tự sôi online, không đơn vị nào cung cấp được ngày sản xuất và hạn sử dụng cho người mua. Câu trả lời chỉ mang tính chất chung chung: “Sản phẩm có thể để được từ 4-5 tháng từ ngày nhận”.

Chị Như (Thanh Xuân, Hà Nội) lo lắng khi thấy con gái mua lẩu tự sôi với nhãn mác Trung Quốc. Chị Như khẳng định không hề có ác cảm với hàng Trung Quốc nhưng bao bì in hoàn toàn băng chữ nước ngoài, không dán thêm hướng dẫn tiếng Việt khiến chị không yên tâm.

Người mua dễ lạc vào "ma trận" của các sản phẩm tự sôi, in toàn chữ Trung Quốc.

“Đồ làm sẵn không thể bằng đồ tươi sống được. Chỉ cần nhìn bằng mắt thường cũng thấy mỗi nguyên liệu dù rất ít cũng được đựng trong các túi ni lông nhỏ riêng biệt và hút chân không, hóa chất trong túi có thể thấm vào thực phẩm”, chị Như nói.

Cơ chế tự sôi của món lẩu lạ này cũng khiến nhiều người thắc mắc. Sau khi hỏi con gái, chị Như biết rằng “Chỉ cần đổ nước rồi thả một gói tạo nhiệt vào là lẩu tự sôi. Vậy túi đó chứa chất gì, có độc hại không?”

Như vậy để sử dụng những hộp thực phẩm tự sôi như thế này, người sử dụng cũng không biết chắc chắn cách sử dụng mà chỉ mò mẫm theo cảm tính và những hình ảnh minh họa mập mờ trên bao bì.

Một gói tự sôi gồm có các thành phần chính bên trong là magie, muối và sắt. Khi tiếp xúc với nước, các chất này phản ứng và tạo ra nhiệt, nhờ đó lẩu có thể chín. Tuy nhiên, đó chỉ là phân tích của nhiều người dùng trên các trang mua hàng. Thực tế, bao bì in bằng tiếng nước ngoài, khó biết chính xác các thành phần thực sự là gì.

Nguyên liệu được hút chân không trong các túi ni lông khiến nhiều người lo ngại về tính an toàn. Ảnh: Newsgd.

Chưa kể đến việc nguyên liệu và thành phần còn nhiều tranh cãi, việc lẩu sôi 100 độ C trong hộp nhựa cũng khiến nhiều người lo lắng. Nhiệt độ cao có thể giải phóng nhiều chất độc hại.

“Hộp đựng không biết là loại nhựa gì, có an toàn hay không. Mình thấy lẩu sôi có mùi khá hấp dẫn nhưng vừa ăn vừa lo lắng nên đã phải gọi đồ ăn khác cho đảm bảo”, Trà My kể.

Cùng nỗi lo lắng trên, anh Hùng còn cho rằng sản phẩm dù có nhiều người mua nhưng chưa được kiểm định về chất lượng. Theo anh, đồ ăn tự sôi chỉ được bán trên các kênh online mà không tìm thấy tại cơ sở, siêu thị uy tín nào.

“Trào lưu có thể đến và đi nhưng sức khỏe vẫn là quan trọng nhất. Trước đây đã từng bị ngộ độc vì các loại đồ ăn không đảm bảo nên tôi luôn cẩn trọng mỗi khi mua hàng”.

Nhãn mác sơ sài, mập mờ hạn dùng

Đặt mua một hộp lẩu tự sôi vị bò cay qua shop online có tên “nickwongxxx” trên một trang TMĐT với giá 88.000 đồng/hộp, chúng tôi khá ngạc nhiên vì sản phẩm đang được xếp vào nhóm bán chạy của shop với hơn 4.000 lượt bán thành công.

Sản phẩm từ điểm bán này "tiến bộ" hơn khi kèm theo một mẩu giấy nhỏ hướng dẫn sử dụng (HDSD) bằng tiếng Việt kèm hạn sử dụng. Tuy nhiên, dù để hạn sử dụng  “6 tháng từ ngày sản xuất" và "ngày sản xuất được in trên bao bì” nhưng tìm mỏi mắt trên bao bì chi chít tiếng Trung Quốc mà không có bất kỳ thông tin nào về ngày sản xuất (?).

Ngày sản xuất/hạn dùng trên bao bì sản phẩm không rõ ràng

Điều đáng nói, sự háo hức của nhiều người muốn thử sản phẩm này vì muốn trải nghiệm cơ chế tự sôi lại khiến chúng tôi giật mình. Phản ứng hóa học diễn ra quá nhanh, ngay khi cho nước vào gói hoá chất để làm nóng lẩu, sản phẩm nhanh chóng sinh nhiệt, hơi nước bốc lên rất mạnh và nóng. Với nhiệt độ này người dùng hoàn toàn có thể bị bỏng.

Yếu tố lạ, độc đáo... không phải là lý do duy nhất khiến sản phẩm này được nhiều người lùng mua, mà việc được chiết khấu cao khi tham gia phân phối sản phẩm này khiến các đại lý bán sản phẩm đang mọc nhanh như nấm.

Đặt vấn đề muốn mua sỉ sản phẩm để bán sỉ, chúng tôi được Linh, người tự nhận chuyên bán các sản phẩm đồ ăn nội địa Trung Quốc tại TPHCM cho biết, mức chiết khấu mà chúng tôi được hưởng sẽ là từ 20-50% tuỳ mặt hàng và số lượng mua. Linh cũng không quên trấn an, khỏi cần giấy tờ, hóa đơn vì hàng không nhiều, chủ yếu về theo dạng xách tay. 

Gói hoá chất phản ứng rất nhanh khi gặp nước, người sử dụng không khéo có thể bị bỏng

Rủi ro tiềm ẩn 

Thực phẩm tự sôi không phải là trào lưu mới mà đã xuất hiện khá phổ biến ở nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Singrapore… Sở dĩ các sản phẩm có thể nóng nhanh vì trong gói hoá chất có chứa hỗn hợp magie, muối và sắt. Khi tiếp xúc với nước (H20) magie sẽ tham gia phản ứng oxy hóa kim loại và tạo ra nhiệt. Nhiệt độ sẽ tăng cao cũng như phản ứng xảy ra mạnh hơn nhờ có thêm thành phần sắt và muối.

Giới kinh doanh các sản phẩm này dẫn lời các chuyên gia về thực phẩm một cách chung chung là đối với loại thực phẩm không được chế biến, đun nấu trực tiếp theo phương pháp thông thường mà dùng nhiệt hoá chất để đun nấu vẫn được xem là bình thường. Vì sản phẩm tự sôi trên chủ yếu đã được chế biến trước, việc đun qua nhiệt được coi như một hình thức hâm nóng lại thức ăn.

Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Phan Thế Đồng – Bộ môn Công nghệ thực phẩm và dinh dưỡng, Trường Đại học Hoa Sen cho rằng, cần tránh tiếp xúc trực tiếp giữa hoá chất, nước đun hoá chất với thức ăn. Mặc dù sắt hay magie vẫn là một dạng chất cần bổ sung cho cơ thể, tuy nhiên phải ở dạng khoáng chất mà cơ thể có thể tiêu hoá được. Trái lại có thể gây ngộ độc cho người dùng khi ở lượng vượt ngưỡng cho phép.

“Hoá chất tiếp xúc với nước sinh ra nhiệt, khiến nước bốc hơi rất nhiều. Tuy nhiên hơi nước sinh ra, nước ngưng tụ trên nắp hộp hoặc vào thực phẩm thì không vấn đề. Nhưng mà các chất còn lại trong nước sẽ độc, ví dụ như sắt là kim loại nặng nếu không tan hay bốc hơi hết sẽ gây độc nếu ăn phải”, TS Đồng cho hay.

Cũng theo TS Đồng, một nguy cơ khác có thể gây hại cho sức khoẻ của người sử dụng là chiếc hộp nhựa đựng thực phẩm để đun phải là loại nhựa tốt, không có phụ gia nguy hại cho sức khoẻ. Thế nhưng nhựa không có phụ gia thường rất cứng, giòn, dễ bể nên để có chiếc hộp dẻo, khó vỡ thì người ta sẽ thêm rất nhiều loại phụ gia khác nhau vào làm nhựa dẻo hơn. Nếu chất tạo dẻo là chất an toàn thì không có vấn đề, còn chất tạo dẻo có khả năng gây ung thư thì nó là vấn đề của bao bì.

Ngoài ra, các chuyên gia về dinh dưỡng cũng từng khuyến cáo, không nên sử dụng thường xuyên các loại thực phẩm dưới hình thức tự sôi. Vì thực phẩm tươi sống tự chế biến, đun nấu có thể chủ động được nguồn nguyên liệu, có thể an toàn, thậm chí rẻ tiền hơn các loại thực phẩm tự sôi.

"Bỏ qua hết các rủi ro về hoá chất nhưng quá trình thao tác không khéo thì hoá chất có thể dễ dàng gây tổn thương, bỏng… Thức ăn chế biến sẵn để giữ được lâu phải có chất bảo quản, mình hạn chế chất bảo quản sẽ tốt hơn cho sức khoẻ”, TS Đồng đưa lời khuyên.