Làng nghề tượng ông Công, ông Táo nhộn nhịp những ngày cuối năm

Những ngày cuối tháng chạp, gia đình ông Võ Văn Nam, 56 tuổi, ở thôn Địa Linh, xã Hương Vinh, thị xã Hương Trà, tất bật đúc tượng ông Táo phục vụ tục cúng đưa ông Táo về trời (ngày 23 tháng chạp âm lịch) của người dân địa phương.

Ông Nam là đời thứ năm theo nghề nặn tượng ông Táo truyền thống của gia đình. Ngoài ra, ba người anh em của ông nhiều năm nay vẫn mưu sinh bằng nghề đúc tượng ông Táo.

Để có nguyên liệu đúc tượng, từ tháng 7-8 âm lịch, ông Nam đã đi tìm mua đất sét ở nhiều nơi về đãi sạch, ủ trước nhà. Từ đầu tháng 10 âm lịch, các thành viên trong gia đình ông Nam chuẩn bị nguyên liệu đúc tượng ông Táo. Mỗi buổi sáng, bà Hoàng Thị Lượng, vợ ông Nam ra làm đất, đưa đất sét đã ủ vào cho con gái đúc tượng.

Bà Hoàng Thị Lượng (54 tuổi, một thợ thủ công lâu năm) cho hay nghề làm tượng ông Táo quá vất vả nhưng thủ nhập không được bao nhiêu. "Trước đây, làng Địa Linh có nhiều gia đình làm nghề này nhưng hiện tại chỉ còn 4 gia đình còn trụ lại với nghề", bà Lượng tâm sự.

Để việc nặn tượng ông Táo diễn ra nhanh hơn và tạo ra nhiều sản phẩm, gia đình ông Nam đã tạo khuôn gỗ lim.

Các thành viên trong gia đình sẽ luân phiên đúc tượng ông Táo. Đầu tiên, người đúc rải vào khuôn gỗ lim một ít tro để chống dính, sau đó đưa đất sét dẻo vào khuôn và dùng dây cước gạt.

Sau công đoạn nhồi đất sét, các nghệ nhân sẽ cho đất vào khuôn để in ra các bức tượng. Sau đó, tượng được phơi nắng cho sản phẩm khô ráo, không hư hỏng, méo mó.

Tượng ông Táo được xếp chồng lên nhau trong lò nung.

Để tượng không bị nứt nẻ thay vì dùng củi, gia đình ông Nam dùng vỏ trấu để nung tượng. Tro của lò nung sẽ được cất giữ để phục vụ việc đúc tượng.

Theo các nghệ nhân, giai đoạn quan trọng nhất quyết định sản phẩm đẹp, hoàn chỉnh là nung tượng. Mỗi lần nung, trong lò có khoảng 2.000-3.000 tượng được xếp chồng lên nhau.

 

Theo nghệ nhân Võ Văn Nhựt, giai đoạn nung tượng rất quan trọng. Việc bỏ trấu vào lò thường xuyên sẽ giúp tượng được chín đều. "Chúng tôi phải thay phiên nhau canh lò nung tượng để giữ lửa được cháy đều. Một sản phẩm đẹp hay không thì quan trọng nhất là giai đoạn này", ông Nhựt chia sẻ.

Tượng ông Táo sau khi rời khỏi lò nung có màu đỏ gạch, được vệ sinh lớp tro bám bên ngoài.

Khâu cuối cùng và quan trọng nhất - sơn màu, vẽ trang trí tượng. Công đoạn vẽ ông Táo được ông Nam giao cho con cái phụ trách.

Là người khéo tay, tinh mắt nên anh Bôn (trái), con rể ông Nam phụ trách việc vẽ râu, tóc, mắt cho ông Táo. Những bức tượng đã tô màu được đóng vào bao nylon chờ thương lái đến nhận.

Để phục vụ tục cúng đưa ông Táo về trời đón Tết Tân Sửu, gia đình ông Nam dự kiến cho ra lò khoảng 50.000 tượng ông Táo. Mỗi bức tượng được thương lái thu mua 5.00-1.000 đồng.

Theo phong tục của người Việt, vào ngày 23 tháng chạp, người dân sẽ làm lễ cúng đưa ông Táo về trời. Tượng ông Táo cũ sẽ được đưa ra để các miếu hoặc gốc cây cổ thụ, điểm cao. Tượng ông Táo mới được đưa về thờ trên gian bếp.