Viêm tụy mạn: Triệu chứng và nguyên nhân, biến chứng nguy hiểm

Viêm tụy mạn là tổn thương tụy kéo dài, các tuyến tụy không còn khả năng tạo enzyme tiêu hóa. Tình trạng này dẫn tới sự mất khả năng tiêu hóa và hấp thụ chất béo (suy tụy ngoại tiết) ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng cuộc sống của người bệnh. Đồng thời xơ hóa lâu ngày của nhu mô tụy dẫn tới suy giảm sản xuất hormone insulin (suy tụy nội tiết). Lúc này, bệnh nhân sẽ bị suy giảm hoặc mất chức năng tuyến tụy.

Nếu có triệu chứng viêm tụy mạn tính, cần đến ngay cơ sở y tế để khám và chỉ định điều trị bệnh triệt để.

Triệu chứng của viêm tụy mạn

1. Đau bụng

Người bệnh bị đau ở vùng trên rốn lan sang phải, sang trái và lan ra sau lưng. Cơn đau xuất hiện không thường xuyên, kéo dài vài ngày hoặc lâu hơn. Sau đó, triệu chứng biến mất khá lâu, thậm chí có khi tới vài tháng, cơn đau thường xuất hiện sau bữa ăn nhiều mỡ và uống nhiều rượu.

Lúc đầu, cơn đau chỉ âm ỉ, tức bụng và nóng rát tại vùng trên rốn, sau đó tiến triển thành đau quặn. Đau tăng dữ dội, có nhiều cơn đau nối tiếp nhau. Triệu chứng đau có thể kéo dài trong nhiều giờ. Thông thường, người bệnh phải ngồi gập người xuống để làm chùng cơ bụng, giúp đỡ đau.

2. Suy dinh dưỡng

Vì bị đau nhiều và đau liên quan đến ăn uống đặc biệt là thức ăn nhiều chất béo, người bệnh có xu hướng ngại bổ sung thức ăn. Thêm vào đó, vì tụy không còn bài tiết được men tiêu hóa, làm hạn chế việc hấp thu dưỡng chất. Tình trạng này kéo dài sẽ khiến người bệnh bị sút cân, ngay cả khi vẫn ăn ngon miệng với chế độ ăn vẫn bình thường.

3. Tiêu phân mỡ

Phân của người viêm tụy mạn thường có chất nhầy mỡ, màu phân nhạt, mùi khó chịu và lỏng khó thải ra hết, phân dễ bám dính vào thành bồn cầu. Nguyên nhân gây tiêu phân mỡ là do thiếu men tụy để tiêu hóa chất béo.

4. Vàng da

Người bệnh viêm tụy mạn thường bị vàng da do tổ chức tụy bị xơ hóa bóp nghẹt phần ống mật chủ đi qua đầu tụy. Lúc đầu có thể chỉ có giãn ống mật chủ mà chưa có vàng da, sau tắc nhiều có thể gây vàng tại phần lòng trắng của mắt, vàng da, nước tiểu sẫm màu như nước chè đặc.

Những triệu chứng rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, nôn xuất hiện khi có cơn đau, ngoài ra ít thấy rõ. Người bệnh khi khám lâm sàng ngoài cơn đau, ít khi phát hiện các dấu hiệu gì đặc hiệu.

Bệnh viêm tụy mạn là sự phá hủy, xơ hóa nhu mô tụy, tổn thương lan tỏa hoặc khu trú thành từng ổ. Có thể gây canxi hóa lan tỏa hoặc canxi hóa khu trú ở ống tụy làm hẹp lòng ống tụy và suy giảm chức năng nội tiết và ngoại tiết của tụy.

Do đó, khi bị tổn thương viêm tụy mạn, chức năng không còn được đảm bảo, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các quá trình chuyển hóa các chất trong cơ thể, gây ra các biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây viêm tụy mạn

Nguyên nhân gây viêm tụy mạn trước hết là viêm tụy cấp, không được điều trị triệt, điều trị không đúng, người bệnh ngừng dùng thuốc, …

Các nguyên nhân khác dẫn đến viêm tụy mạn:

• Lạm dụng rượu: Đây là nguyên nhân chính gây viêm tụy và chiếm khoảng 80-90% các trường hợp. Rượu làm tổn thương các tế bào của tuyến tụy và gây xơ hóa, dẫn đến viêm tụy mạn tính.
• Bệnh nhân bị sỏi tụy: 80-90% trường hợp bị sỏi tuỵ dẫn đến viêm tụy mạn.
• Do rối loạn chuyển hóa: Viêm tụy mạn có thể do rối loạn chuyển hóa, đặc biệt là thiếu hụt α1-antitrypsin, gây ứ đọng, nhiễm trùng… dẫn đến tuyến tụy tự hủy gây viêm tụy mạn.
• Hóa chất: Hóa chất từ thuốc lá hoặc môi trường sống, thuốc uống… cũng là nguyên nhân gây ra viêm tụy mạn.
• Ăn quá nhiều chất sắt: Những người ăn quá nhiều chất sắt có nguy cơ mắc bệnh viêm tụy mạn tính cao hơn.
• Do yếu tố di truyền: Viêm tụy là do yếu tố di truyền, thường khởi phát ở trẻ em nhưng có thể không được phát hiện trong nhiều năm.
• Xơ nang: Bệnh cũng có thể do xơ nang gây ra.
• Tăng nồng độ canxi trong máu (tăng canxi máu).
• Nguyên nhân khác...

Nhiều trường hợp viêm tụy mạn tính là biến chứng của dị tật di truyền hoặc bệnh lý tự miễn và có trường hợp không xác định được nguyên nhân gây bệnh.

Viêm tụy mạn là bệnh không lây nhiễm. Dạng viêm tụy này phổ biến ở nam giới hơn nữ giới và thường xảy ra ở độ tuổi từ 30 đến 40. Tuy nhiên, khoảng 40% trường hợp viêm tụy mạn tính không rõ nguyên nhân.

Biến chứng nguy hiểm của viêm tụy mạn

Biến chứng nguy hiểm của viêm tụy mạn phải kể đến đầu tiên đó là đái tháo đường. Người bệnh không sử dụng được phân tử đường trong chuyển hóa tế bào nên bị tăng đường huyết. Bên cạnh đó, các chất dinh dưỡng từ thức ăn cũng không được phân giải và hấp thụ nên bệnh nhân nhanh chóng sụt cân, suy kiệt.

Ngoài ra, viêm tụy mạn còn có thể gây ra các biến chứng như nang giả tụy kích thước lớn, không tự thoái lui. Khi bị rò dịch tụy có thể gây ra báng bụng, dễ tạo thành huyết khối trong tĩnh mạch, lách,…

Đặc biệt, khi viêm tụy mạn kéo dài còn có nguy cơ gây ung thư tuyến tụy đe dọa đến tính mạng của người bệnh.

Điều trị viêm tụy mạn tính như thế nào?

Hiện tại chưa có phương pháp điều trị hoàn chỉnh cho bệnh viêm tụy mạn tính. Các phương pháp điều trị hiện tại nhằm mục đích giảm đau, kiểm soát các triệu chứng và biến chứng. Đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. 

Các phương pháp điều trị viêm tụy mạn hiện nay bao gồm:

Điều trị nội khoa hoặc điều trị ngoại khoa trong trường hợp bệnh nặng hoặc nguy cơ biến chứng cao.

Chế độ ăn của bệnh nhân viêm tụy mạn cần được điều chỉnh theo chế độ ăn bằng cách chia bữa ăn thành nhiều phần nhỏ và hạn chế hàm lượng chất béo. Bệnh nhân không được phép uống rượu và bị hạn chế sử dụng thuốc và chất kích thích như caffeine. Hàng ngày cần ăn nhiều rau, ăn thêm trái cây và uống đủ lượng nước cần thiết.

Hàng ngày cần ăn nhiều rau, ăn thêm trái cây và uống đủ lượng nước cần thiết để phòng bệnh.

Nếu có triệu chứng viêm tụy mạn tính, cần đến ngay cơ sở y tế để khám và chỉ định điều trị bệnh triệt để, tránh những biến chứng không mong muốn.

Tổng hợp