Trong thời gian qua, trên mạng xã hội có giới thiệu và chào bán nhiều loại thuốc không rõ nguồn gốc, trong đó có các thuốc không kê đơn như thuốc điều trị ung thư, thuốc đặc trị. Việc này là không đúng các quy định của pháp luật về hoạt động kinh doanh dược. Để đảm bảo sử dụng thuốc an toàn, có hiệu quả, Cục Quản lý Dược khuyến cáo người sử dụng không mua các thuốc không rõ nguồn gốc (không được cấp phép lưu hành hợp pháp tại Việt Nam) trên thị trường cũng như trên mạng để điều trị. Đối với thuốc kê đơn, người bệnh cần sử dụng theo sự kê đơn của thầy thuốc.
Bán tràn lan từ kháng sinh đến thực phẩm chức năng
Các trang mạng xã hội, facebook, zalo… chỉ cần một tài khoản cũng có thể đăng quảng cáo, giao bán và thực hiện việc mua bán với hàng nghìn tài khoản khác, thậm chí hàng vạn người khác thông qua các hội, nhóm. Không cần giấy phép, không cần phân biệt thuốc hay thực phẩm chức năng, các cửa hàng ảo cứ đua nhau chào bán nhưng người mua lại là thật.
Tại địa chỉ facebook Minh Trang ở Hà Nội, hàng chục loại thuốc được liệt kê và chào bán như thuốc kháng sinh Nimemax 200 chỉ định điều trị nhiễm khuẩn đường tiết niệu, viêm họng, viêm phổi… Thuốc acyclovir được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng do một số loại virus gây ra. Thuốc trị các vết loét xung quanh miệng (gây ra bởi herpes simplex), bệnh zona (gây ra bởi Zona zoster) và thủy đậu. Hay thuốc Acetylcysteine 200mg chỉ định làm long đờm trong trường hợp viêm phế quản-phổi, viêm khí phế quản cấp và mạn. Ngoài ra, các sản phẩm thông dụng như Eurogo, thuốc bổ như viên mật nghệ, vitamin C, vitamin E, hay calcium cũng được rao bán như ở chợ.
Hay một tài khoản facebook tên Q.H đăng lên trang Bán thuốc online với hơn 7.000 thành viên rao bán loại thuốc Sionara 200. Theo tìm hiểu của PV, đây là thuốc biệt dược thuộc nhóm thuốc giảm đau, hạ sốt, nhóm chống viêm không Sreroid, thuốc điều trị Gút và các bệnh xương khớp; được chỉ định Ðiều trị viêm khớp dạng thấp và các bệnh viêm xương khớp ở người lớn. Lời quảng cáo ghi rõ là “hàng cận date giá cao” kèm hình ảnh thuốc và địa chỉ liên hệ để người mua có thể dễ dàng liên lạc. Hình ảnh thuốc này cũng thể hiện rõ, đây là loại thuốc bán theo đơn.
Theo các chuyên gia cảnh báo, bệnh trạng mỗi người mỗi khác, không nên tự mình mua thuốc để tự chữa lấy mà không hỏi ý kiến của nhà chuyên môn trước. Khi mắc bệnh hoặc có dấu hiệu bất thường về sức khỏe, cần phải được bác sĩ thật sự trực tiếp khám và chẩn đoán mới hy vọng kê toa cho đúng bệnh được.
“Không thể loại trừ khả năng bác sĩ chẩn đoán qua mạng là bác sĩ... ảo, và kiêm luôn nghề... thầy bói. Bất cứ loại thuốc Tây nào cũng đều có phản ứng phụ hết, đó là chưa kể đến một số thuốc có thể tương tác lẫn nhau đôi khi cũng rất nguy hiểm. Mua thuốc trên Internet, không khác gì như mình tự ý... giao tiền và giao sinh mạng của mình vào tay của người khác vậy”- một chuyên gia nghiên cứu về kinh doanh thuốc qua mạng nhấn mạnh.
Trên kênh bán lẻ Shopee, Lazada, Sendo, không khó để tìm mua được các loại thuốc kê đơn và không kê đơn do đối tác của các kênh này đăng bán.Rao bán công khai trên trang thương mại điện tử
Cùng tuýp kem bôi ngoài da trị nấm, viêm da Gentri-sone 10 g, bên ngoài có lưu ý hướng dẫn sử dụng theo đơn, trên Shopee và Sendo đều có người đăng bán với các mức giá khác nhau.
Liên quan nhóm thuốc tim mạch, dễ dàng tìm thấy các loại thuốc đặc trị như Amlodipin có công dụng hạ huyết áp, thuốc chống tập kết tiểu cầu Aspirin 81 mg, thuốc chống cao huyết áp Japan với nhãn mác toàn chữ tiếng nước ngoài trên trang bán hàng Shopee, viên giảm đau và ngăn ngừa nhồi máu cơ tim Bayer Low Dose aspirin 81 mg, được đăng bán trên kênh bán hàng Lazada... Nhiều người bán thuốc kèm buôn bán rất nhiều mặt hàng khác như mỹ phẩm, quần áo trẻ em cho biết thuốc là hàng xách tay.
Không qua các kênh bán hàng trung gian, nhiều nơi còn lập hẳn website để rao bán các loại thuốc kê đơn và sẵn sàng giao tận nhà, không cần bán theo đơn cho khách.
Chúng tôi vào một trang chuyên bán thuốc, các danh mục thuốc đặc trị bán theo đơn gồm thuốc kháng sinh, thuốc trị các bệnh ung thư, đến cả các loại thuốc điều trị rối loạn cương dương, thuốc điều trị nội tiết, thuốc thần kinh, hướng thần, tiểu đường...
Gọi đến đường dây nóng của website này, chúng tôi hỏi cách thức mua hàng online, một phụ nữ trực tổng đài nhanh nhẹn hướng dẫn có thể đến trực tiếp cửa hàng ở đường Lạc Long Quân (quận 10) hoặc để lại địa chỉ, sẽ có nhân viên giao hàng tận nơi loại thuốc cần sử dụng.
Khi đặt mua loại thuốc Tarceva 100 mg thành phần Erlotinib chỉ định điều trị ung thư tụy di căn, không cắt bỏ được, ung thư phổi không phải tế bào nhỏ tiến triển tại chỗ hoặc di căn, nhân viên này báo giá 21 triệu 200 ngàn đồng và yêu cầu thanh toán 50% số tiền.
Các loại thuốc kê đơn được bán trên các sàn Sendo, Lazada, Shopee
Không loại trừ thuốc giả
Theo PGS-TS-dược sĩ Nguyễn Hữu Đức, ĐH Y Dược TP.HCM, người dùng thuốc kê đơn phải hết sức thận trọng và có chỉ định hướng dẫn của bác sĩ về chống chỉ định (những trường hợp không được dùng thuốc này), cách dùng, liều lượng, tương tác thuốc…
Việc tự dùng thuốc rất nguy hiểm, vì nếu không đúng có thể che lấp dấu hiệu cấp cứu ngoại khoa. “Thí dụ, có người đau bụng không rõ nguyên nhân như viêm ruột thừa, có thai ngoài tử cung mà vội dùng thuốc chống co thắt để giảm đau. Người bệnh thấy bụng hết đau dù bệnh vẫn còn nên không đi bệnh viện. Kết cuộc người này không được phát hiện bệnh, mổ cấp cứu kịp thời” - PGS Nguyễn Hữu Đức dẫn chứng.
Dược sĩ Đỗ Văn Dũng, Trưởng phòng Nghiệp vụ dược, Sở Y tế TP.HCM, khẳng định mua bán mặt hàng thuốc qua mạng (thuốc kê đơn và không kê đơn - PV) là hành vi bất hợp pháp. Người bán thuốc phải mở nhà thuốc theo loại hình kinh doanh có điều kiện, đạt chứng chỉ thực hành tốt, được cơ quan quản lý nhà nước và Sở Y tế cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dược. Thuốc men được bán qua mạng không kiểm soát được nguồn gốc, xuất xứ, nguy cơ thuốc giả ảnh hưởng sức khỏe.
Về việc phát hiện và xử lý hành vi buôn bán thuốc qua mạng, dược sĩ Đỗ Văn Dũng cho biết Thanh tra Sở cũng chủ động tự phát hiện và xử lý. Tuy nhiên, công tác thanh tra, kiểm tra gặp một số khó khăn do liên quan đến an ninh mạng và cơ quan thông tin truyền thông. “Mặc dù ghi nhận số điện thoại, địa chỉ nhưng khi đến thanh tra, kiểm tra thì địa điểm kinh doanh không có thật nên không xử phạt được. Sắp tới Sở Y tế sẽ sớm phối hợp với Sở TT&TT có giải pháp gỡ bỏ nội dung quảng cáo, mua bán thuốc bất hợp pháp và có biện pháp mạnh mẽ xử lý tình trạng này” - ông Dũng nêu.
