Công ty CP tư vấn đầu tư quốc tế và dịch vụ, thương mại USC được thành lập có trụ sở tại thôn Lai Xá, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, TP Hà Nội (doanh nghiệp có vốn điều lệ 144.000 tỉ đồng).
Một cổ đông chiếm 30% cổ phần của công ty, bà Kim Thị Phương thừa nhận mình chỉ là một người bán nước bình thường vì chỉ ký thành lập doanh nghiệp mà không phải đóng tiền gì nên bà cứ ký, chứ nếu phải nộp tiền để thành lập thì bà cũng không có tiền để nộp. Như vậy, có thể thấy doanh nghiệp có thật, nhưng vốn thì có thể là... ảo!
Đây không phải lần đầu tiên ở Việt Nam, xuất hiện công ty có số vốn đăng ký ảo khủng. Trước đó, Công ty Cổ phần Địa ốc Alibaba cũng đã đăng ký số vốn ảo lên đến 1.600 tỷ đồng. Alibaba đã tạo ra hồ sơ năng lực tài chính đẹp để tạo niềm tin, lừa đảo 6.700 khách hàng với số tiền hơn 2.500 tỷ đồng gây ra những hệ lụy lớn cho xã hội.
Trước thực trạng nhiều doanh nghiệp đang lợi dụng kẽ hở của luật doanh nghiệp 2014 đăng ký số vốn ảo khủng.
Về cơ bản có 2 loại vốn liên quan đến thành lập công ty, đó là vốn điều lệ và vốn pháp định. Khi thành lập doanh nghiệp, các thành viên, cổ đông cam kết góp vốn kinh doanh. Số vốn này được thể hiện là vốn điều lệ. Vốn pháp định là vốn tối thiểu phải có để thành lập DN với những ngành nghề kinh doanh bắt buộc phải có vốn pháp định: ngân hàng, tổ chức tín dụng phi ngân hàng, doanh nghiệp BĐS, dịch vụ hàng không, kiểm toán, thiết lập mảng viễn thông, sản xuất phim, dịch vụ đòi nợ, bảo vệ, đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài.
Phần vốn góp của từng người được ghi rõ trong điều lệ nhằm xác định phạm vi trách nhiệm của cổ đông, thành viên góp vốn chỉ chịu giới hạn trên phần vốn mà họ góp. Họ góp bao nhiêu thì trách nhiệm, quyền lợi được khoanh vùng đến đó.
Tính trách nhiệm hữu hạn nằm ở chỗ đó, nó được pháp luật quy định nhằm bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, động viên họ đưa vốn vào hoạt động sản xuất kinh doanh mà không sợ mất mát toàn bộ tài sản cá nhân họ đang có nếu rủi ro xảy ra.
Pháp luật không quy định mức vốn điều lệ tối thiểu hoặc tối đa là bao nhiêu, nên khi doanh nghiệp đăng ký ngành nghề kinh doanh bình thường, không thuộc diện kinh doanh có điều kiện vốn pháp định nên doanh nghiệp được tự đưa ra mức vốn điều lệ phù hợp với quy mô thực tế của doanh nghiệp mình.
Tuy nhiên, cũng không nên đưa ra mức thực tế không có thật vì sẽ tự ràng buộc trách nhiệm về tài sản của mình quá cao. Thứ nữa, nếu góp khống mà bị phát hiện thì doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm hoàn toàn trước pháp luật.
Khoản 29 Điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2014 quy định: “Vốn điều lệ là tổng giá trị tài sản do các thành viên đã góp hoặc cam kết góp khi thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh; là tổng giá trị mệnh giá cổ phần đã bán hoặc đã được đăng ký mua khi thành lập doanh nghiệp đối với công ty cổ phần”.
Luật doanh nghiệp năm 2014 cũng quy định thống nhất về thời hạn góp vốn điều lệ là 90 ngày kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Thành viên, cổ đông chưa góp hoặc chưa góp đủ phần vốn điều lệ theo cam kết vẫn phải chịu trách nhiệm tương ứng với phần vốn đã cam kết góp đối với các nghĩa vụ tài chính của công ty phát sinh trong thời gian trước khi công ty đăng ký điều chỉnh vốn điều lệ đối với công ty trách nhiệm hữu hạn và trong thời hạn phải thanh toán đủ số cổ phần đã đăng ký mua đối với công ty cổ phần.
Tuy nhiên, trên thực tế, trường hợp cổ đông không góp đủ vốn, hoặc không góp vốn là không ít và tạo ra những hệ lụy rất lớn trong môi trường kinh doanh đầu tư.
Mặt khác, việc các doanh nghiệp đẩy mức vốn đăng ký nên cao nhằm nâng tầm quy mô doanh nghiệp, tăng mức mức độ tin tưởng về doanh nghiệp với các đối tác, khách hàng. Đối với các hợp đồng, giao dịch có giá trị lớn, doanh nghiệp có vốn điều lệ cao sẽ tạo niềm tin cho đối tác trong việc thực hiện giao kết hợp đồng; tăng hạn mức vay từ ngân hàng, tuy nhiên, việc làm này cũng làm những nhà đầu tư đánh giá sai về giá trị và năng lực tài chính của doanh nghiệp đó. Theo đó, việc các doanh nhiệp đăng ký vốn ảo sẽ thao túng thị trường, gây rủi ro cho ngân hàng, khách hàng và các đối tác.
Trước USC Interco,… nhiều cái tên như Công ty CP địa ốc Alibaba (TP HCM), Công ty CP Đầu tư thế giới Thiên Cổ tự (Sóc Trăng) cũng đăng ký vốn ảo khủng để lừa đảo khách hàng. Ông có thể cho biết những hệ lụy có thể xảy ra khi công tác quản lý vốn đăng ký doanh nghiệp không được quản lý chặt chẽ?
Hiện nay, Luật Doanh nghiệp năm 2014 quy định rất mở, có thể tạo ra lỗ hổng, dễ bị lợi dụng, thậm chí có thể nhằm mục đích lừa đảo. Ví dụ: Công ty Cổ phần Địa ốc Alibaba có mã số doanh nghiệp là 0313788565, được đăng ký kinh doanh lần đầu ngày 05/05/2016 với vốn điều lệ chỉ 1 tỷ đồng. Đăng ký thay đổi lần thứ 1 ngày 03/12/2016 với vốn điều lệ 20 tỷ đồng và đăng ký thay đổi lần thứ 3 ngày 26/09/2017 đã vốn điều lệ lên đến 1.600 tỷ đồng. Alibaba đã tạo ra hồ sơ năng lực tài chính đẹp để tạo niềm tin, lừa đảo 6.700 khách hàng với số tiền hơn 2.500 tỷ đồng.
Việc đăng ký vốn điều lệ là do doanh nghiệp tự kê khai, cơ quan quản lý chỉ thực hiện hậu kiểm thông qua một số công cụ như báo cáo tài chính, báo cáo thuế, … do đó việc giám sát vốn thực của doanh nghiệp rất khó khăn.
Về hình thức xử lý với hành vi kê khai mức vốn ảo
Khoản 5 Điều 17 Luật doanh nghiệp 2014 có quy định như sau:
“Điều 17. Các hành vi bị nghiêm cấm
…
5. Kê khai khống vốn điều lệ, không góp đủ số vốn điều lệ như đã đăng ký; cố ý định giá tài sản góp vốn không đúng giá trị.”
Đối với cơ chế xử phạt những doanh nghiệp đăng ký vốn ảo, theo quy định tại Điều 28 Nghị định số 50/2016/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư thì đối với hành vi không đăng ký thay đổi với cơ quan đăng ký kinh doanh khi không góp đủ vốn Điều lệ như đã đăng ký sẽ phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng với biện pháp khắc phục hậu quả là buộc đăng ký điều chỉnh vốn Điều lệ, tỷ lệ phần vốn góp, cổ phần của các thành viên, cổ đông bằng số vốn đã góp.
Hay đối với hành vi cố ý định giá tài sản góp vốn không đúng giá trị thực tế thì sẽ bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng với biện pháp khắc phục hậu quả là buộc định giá lại tài sản góp vốn và đăng ký vốn Điều lệ phù hợp với giá trị thực tế của tài sản góp vốn. Mức phạt này khá nhẹ so với những hệ lụy mà nó gây ra.
Để ngăn chặn tình trạng vốn ảo, thiết nghĩ, đầu tiên các cơ quan chức năng cần phải rà soát những lỗ hổng của pháp luật kịp thời hoàn thiện, tránh việc lợi dụng những lỗ hổng này để trục lợi.
Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát các hoạt động liên quan đến vốn điều lệ của doanh nghiệp để làm trong sạch môi trường đầu tư kinh doanh.
