Chống ngập ở TPHCM: Tiền đổ vào “phần ngọn”, nước ngập vẫn dâng cao

Đến nay, TP.HCM giải quyết ngập ở 25/36 tuyến đường trục chính, đạt gần 70% chỉ tiêu giai đoạn 2016-2020. Đối với các tuyến hẻm, các quận, huyện đã hoàn thành 179/179 tuyến hẻm ngập, đạt 100% so với chỉ tiêu giai đoạn 2016-2020.

Đối với các tuyến đường trục chính bị ngập do triều, dự kiến đến cuối năm 2020, thành phố sẽ xóa ngập ở 9/9 tuyến đường (Lương Định Của, Nguyễn Văn Hưởng, xa lộ Hà Nội, Huỳnh Tấn Phát, Lê Văn Lương, Trần Xuân Soạn, tỉnh lộ 10, Đường 26 và quốc lộ 50) để đạt 100% chỉ tiêu giai đoạn 2016-2020.

Phải kiểm soát sự phát triển đô thị quá mức!

Là người có nhiều năm nghiên cứu về tình trạng ngập lụt nói chung và tại TP.HCM nói riêng, PGS.TS, kiến trúc sư Lưu Đức Cường - Viện trưởng viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn quốc gia (bộ Xây dựng) - đã chỉ rõ căn nguyên khiến ngập lụt trở thành “bệnh kinh niên”. Theo đó, quá trình đô thị hóa thiếu kiểm soát mới là nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng ngập lụt ở TP.HCM hiện nay.

PGS.TS, kiến trúc sư Lưu Đức Cường.

Thưa ông, mặc dù đã bỏ ra hàng chục tỷ đồng cùng với hàng loạt những giải pháp với kỳ vọng giải quyết được bài toán ngập lụt tại TP.HCM, thế nhưng, đến thời điểm hiện tại thì tình trạng ngập lụt tại TP.HCM vẫn chưa được xử lý triệt để và đang có diễn biến phức tạp. Vậy theo ông, đâu là nguyên nhân chính khiến tình trạng ngập lụt diễn ra tại TP.HCM trong thời gian dài như vậy?

Một trong những nguyên nhân chủ yếu gây ngập lụt tại TP.HCM là do thiếu đầu tư đồng bộ cho hệ thống thoát nước đô thị để đáp ứng tốc độ đô thị hóa. Điển hình là sự phát triển mạnh dự án nhà ở về phía Nam TP.HCM trên nền đất yếu và thấp, hay sự phát triển tự phát hai bên bờ sông Sài Gòn về phía thượng lưu đã khiến hàng ngàn héc-ta chứa nước bị biến mất.

Việc gia tăng diện tích bề mặt bị bê tông hóa không chỉ làm tăng lượng nước mưa chảy trên bề mặt vì không thể thấm xuống lòng đất, làm giảm lượng nước ngầm và gây lún cho đô thị, mà còn tạo ra hiệu ứng đảo nhiệt, làm gia tăng cả về số lượng và quy mô những cơn mưa nhiệt đới trong khu vực.

Trong khi đó, tốc độ bê tông hóa tại khu vực ngoại thành ngày càng nhanh, thì tại khu vực nội thành, hệ thống tiêu thoát nước cũ kỹ, hư hỏng, không hoặc chưa được duy tu, bảo dưỡng, nạo vét thường xuyên, chưa hoàn chỉnh... Chính vì vậy, chỉ cần có một trận mưa lớn là nhiều khu vực của TP.HCM lại trở thành điểm ngập.

Có ý kiến cho rằng, vấn đề chính trong việc giải quyết ngập lụt tại TP.HCM là khó khăn về vốn đầu tư. Theo ông, nếu giải quyết được bài toán về vốn thì tình trạng ngập lụt có được xử lý triệt để?

Để xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp hệ thống tiêu thoát nước của TP.HCM thì cần có nguồn vốn lớn. Vì vậy, phải huy động nguồn vốn từ nhiều phía để đầu tư tập trung hoàn chỉnh mạng lưới thoát nước đấu nối từ hẻm nhỏ ra hẻm lớn và thông ra các tuyến đường, không chỉ đáp ứng quy mô dân số ở thời điểm hiện tại, mà phải có tầm nhìn xa hơn. Đồng thời, cần chấn chỉnh ngay và hạn chế lấp kênh, rạch; xử lý nghiêm hành vi vứt rác xuống kênh để bảo đảm dòng chảy được thông suốt; đẩy mạnh xây dựng các cống ngăn triều để hình thành một hệ thống hoàn chỉnh…

Tuy nhiên, trong điều kiện kinh tế và nguồn lực hạn chế như hiện nay, không thể triển khai toàn diện và kịp thời các giải pháp này. Do vậy, cần phải có giải pháp quản lý đô thị để hỗ trợ những giải pháp truyền thống, nhằm làm chậm dòng chảy tràn, gia tăng không gian điều tiết, giảm sụt lún…

Tôi nghĩ rằng, cơ quan quản lý Nhà nước phải tiến hành kiểm soát phát triển đô thị hợp lý, khuyến khích phát triển đô thị tại khu vực có địa hình cao như khu vực đô thị trung tâm hiện hữu và hướng Bắc, Tây Bắc gắn với Củ Chi, Hóc Môn, dọc Quốc lộ 22… Tuy nhiên, nếu xét về hiệu quả đầu tư, thì đây lại là khu vực kém hấp dẫn so với các hướng khác, nên cần có cơ chế để khuyến khích.

Cùng với đó, cần siết chặt và kiểm soát đối với khu vực đô thị hóa có địa hình thấp như hướng Đông Bắc (quận 2, 9, Thủ Đức), hướng Tây Nam dọc Quốc lộ 1 (quận Bình Tân, huyện Bình Chánh; hướng nam, Đông Nam tiến ra biển (huyện Nhà Bè, Bình Chánh, Cần Giờ). Việc phát triển tại các khu vực này cần được thiết kế, quy hoạch hợp lý để loại bỏ những nguyên nhân gây ngập lụt như hiện nay. Riêng đối với những khu vực đất trũng, thấp, cần đặc biệt quan tâm đến tác động môi trường, tính khả thi và hiệu quả đầu tư.

Như ông đã phân tích, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng ngập lụt như hiện nay là do thiếu đầu tư đồng bộ cho hệ thống thoát nước đô thị để đáp ứng tốc độ đô thị hóa. Vậy ông có đề xuất gì hay không?

Để kiểm soát phát triển đô thị hợp lý, TP.HCM cần quy định diện tích bề mặt tự nhiên tối thiểu trong mỗi lô đất, yêu cầu các công trình lớn phải có bề mặt chứa nước mưa, xây dựng “vỉa hè xanh”, xây dựng các điểm trữ nước tạm thời khi có mưa lớn. Sử dụng những không gian xanh chưa bị đô thị hóa ven sông để mở rộng lòng sông hoặc xây dựng những công viên có khả năng chứa nước.

Hơn nữa, TP.HCM phải kiên quyết chống hiện tượng xây dựng tự phát trên đất ven nội thành và dọc các tuyến đường ngoại thành, chỉ phát triển đô thị trên quỹ đất đã được dự trữ theo quy hoạch.

Xin cảm ơn những chia sẻ của ông!