Ngày 30/5/1961, công viên chính thức khánh thành. Thời điểm này Việt Nam vẫn còn bị chia cắt, công viên được đặt tên "Thống Nhất" nhằm thể hiện khát vọng sớm giải phóng miền Nam, thống nhất nước nhà.
Năm 1958, Hà Nội quyết định xây dựng khu vực trước đây vốn là vùng đầm hồ và bãi rác, tứ phía là các làng cổ làm chốn vui chơi, giải trí cho người dân Thủ đô. Quy mô xây dựng công viên lớn nhất Hà Nội thời đó với diện tích hơn 50ha. Công viên nằm giữa 4 phố: Trần Nhân Tông, Lê Duẩn, Đại Cồ Việt và Nguyễn Đình Chiểu, có rất nhiều lối vào, trong đó cổng chính nằm bên mặt đường Trần Nhân Tông.
Ngày ấy, các tầng lớp nhân dân Thủ đô đã tham gia phong trào lao động xã hội chủ nghĩa, tự nguyện dọn rác, gánh đất, nạo vét hồ, đắp gò, trồng cây… để tạo nên một cảnh quan đẹp cho thành phố.
Công viên Thống Nhất có hàng vạn cây xanh đủ loại hoa lá khác nhau bốn mùa khoe sắc, có những hàng thùy liễu mượt mà, những cây thông suốt năm xanh thắm và nhiều loài cây ăn trái.
Công viên có khu vui chơi của người lớn, có nhà giải khát tên là Quán Gió, có sân khấu ngoài trời; khu vui chơi của thiếu nhi với đu quay chạy điện, máy bay trên khung sắt, tàu hỏa, ngựa hào hoa... và nhà gương biến dạng hấp dẫn. Nhà gương thời đó được gọi là Nhà Cười đã khiến những thế hệ 5x, 6x, 7x mê mệt.
Công viên bao trọn hồ Bảy Mẫu rộng 25ha. Trong lòng hồ có hai hòn đảo nhỏ, đó là đảo Hòa Bình và đảo Thống Nhất. Đảo Hòa Bình là nơi yên tĩnh, thích hợp cho các cụ già đến tập thể dục, thư giãn. Trên đảo có vài cây sưa cổ thụ cao lớn, tán rộng. Mùa này, sưa nở hoa trắng cả một góc trời.
Đi vào công viên từ cổng phía đường Lê Duẩn (đường Nam Bộ trước đây) qua một cây cầu xây cong là vào đến đảo Thống Nhất. Đảo có diện tích trên 6.000m2, được bao quanh bằng nhiều loại cây xanh và thảm cỏ, tươi mát bốn mùa. Cây cầu vào đảo cũng được gọi là cầu Thống Nhất.
Trên đảo có tượng đài Bác Hồ và Bác Tôn - món quà ý nghĩa của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố Hồ Chí Minh gửi tặng nhân dân Thủ đô nhân Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, năm 2010.
Công viên Thống Nhất không chỉ là "lá phổi xanh", điểm đến thú vị dạo chơi hóng mát lý tưởng cho người dân Thủ đô và du khách mà nó còn ẩn chứa ý nghĩa tượng trưng rất lớn lao về một giai đoạn lịch sử dân tộc. Trong ảnh là đường ray bao quanh công viên cho trẻ em tham quan với giá vé rẻ, đây là đường tàu duy nhất có trong công viên.
Những năm 1960, 1970, 1980… công viên là một địa điểm ôn thi yên tĩnh và ưa thích của học sinh và sinh viên. Cây cầu và cây dừa bên cầu Thống Nhất đã đi vào ảnh lưu niệm của nhiều thế hệ thanh niên Hà Nội trước khi lên đường vào miền Nam chiến đấu.
Đặc biệt nhất phải kể đến cây đa Bác Hồ nằm ngay cạnh bán đảo dừa. Từ ngoài phố Đại Cồ Việt nhìn vào đã thấy bóng đa um tùm một góc công viên, có lát gạch theo lối đi quanh và xây bờ đá cao hình tròn bao lấy thân cây.
Cây đa do chính tay Bác Hồ trồng năm Canh Tý 1960 nhân dịp Người phát động Tết trồng cây lần đầu tiên. Từ đó đến nay, Tết trồng cây đã trở thành truyền thống tốt đẹp của nhân dân Hà Nội và cả nước trong những ngày đón xuân.
Sở hữu khoảng không gian bao la không bị che khuất bởi những tòa cao ốc, từ lâu, nơi đây đã thành không gian thư giãn của người dân. Vào buổi sáng sẽ cảm nhận được sự trong lành của sương mai và những gì tinh khôi nhất của thiên nhiên trước khi trở về cuộc sống ồn ào vội vã bên ngoài.
Đây là một không gian tuyệt đẹp của thành phố hội tụ nhiều yếu tố như: cây xanh, diện tích lớn, hồ nước... và cả ký ức của những hệ đi trước, rất thích hợp để nghỉ ngơi thư giãn.
Năm 1980, công viên được đổi tên thành Công viên Lê Nin. Đến năm 2003, khi Vườn hoa Chi Lăng ở ngã tư Điện Biên Phủ - Hoàng Diệu được đặt theo tên vị lãnh tụ nước Nga (Liên Xô cũ) thì tên ban đầu Công viên Thống Nhất được đặt lại và giữ nguyên đến nay.
