Bài thuốc thảo dược trong cuốn gia phả uống là khỏi bệnh xương khớp

Khi báo đăng, hàng ngàn bệnh nhân điện về tòa soạn yêu cầu viết sâu về lịch sử bài thuốc, các loại thảo dược và cách chữa không tốn tiền, không để lại di chứng như tây y. Để làm sáng tỏ về bài thuốc quý này, phóng viên báo Gia đình & pháp luật tiếp tục giải mã về bài thuốc người Dao kỳ diệu này.

Cuốn gia phả phát lộ bài thuốc xương khớp

Đúng là ở Việt Nam hiếm có nơi nào như xã Ba Vì và nhóm bản người Dao này: Có tới 80% hộ gia đình hành nghề bán thuốc Nam. Trung ương và nhiều tổ chức quốc tế đã về đây nghiên cứu, tôn vinh các báu vật cây cỏ của Ba Vì, cũng như báu vật trong truyền thống hái thuốc trị bách bệnh của bà con. Một hợp tác xã thuốc Nam ra đời, mỗi gia đình hầu như đều có một vườn thuốc Nam.

Lương y Triệu Thị Bình.

Trong đó, nổi bật có gia đình lương y Triệu Thị Bình vốn nổi tiếng ở hợp tác xã thuốc Nam này. Gia đình lương y nắm giữ cuốn gia phả ghi lại những phương thuốc chữa các bệnh về xương khớp bí truyền mà gia đình đang lưu giữ đã tồn tại ít nhất 400 năm. Lương y Bình giải thích rằng khi người Dao đến vùng núi Ba Vì để "an cư lập nghiệp", họ phải ở tít trên lưng chừng núi cao và dựa vào rừng Ba Vì để kiếm sống. Vì thế khi lâm bệnh, người Dao phải tìm cây rừng để tự chạy chữa.

Đến bây giờ, lương y Bình không thể nhớ hết bao nhiêu bệnh nhân từ khắp nơi tìm về nhờ chữa bệnh. Tiếng lành đồn xa nên người bệnh từ Nam ra Bắc đều tìm đến để nhờ lương y chữa các bệnh xương khớp. Để chữa trị các căn bệnh về xương khớp, bài thuốc của gia đình lương y Bình là sự hội tụ của nhiều vị thuốc quý trong dân gian, trong đó phải kể tới các thành phần chính như: Dây đau xương, dây đơn xương, hồng cốt nhân, thạch xương bồ (sản), hồng cốt nhân… Các cây thuốc trên sau khi thu hái về rửa sạch, băm nhỏ, nấu nước khoảng 2 đến 3 ngày, vớt bã, lọc lấy nước đem cô đặc thành cao.

Ngoài ra trong phương thuốc có một loại đặc biệt được ghi trong “sách đỏ”. Đó là củ dòm. Củ dòm nhìn bên ngoài có hình dáng như quả bóng bầu dục, chuyên chữa các bệnh về xương khớp, củ này rất hiếm, nhưng gia đình đã nhân được giống và trồng tại vườn thuốc của gia đình khá nhiều.

Củ dòm là cây dây leo nhỏ, sống nhiều năm. Rễ củ to, thân leo cuốn, dài khoảng 3m, thân non màu tím hồng nhạt. Toàn cây không lông. Lá đơn nguyên, mọc so le, có cuống dài 4,5 - 8,5cm. Hoa nhỏ, 1 lá đài màu tím hồng, 2 cánh hoa hình quạt tròn màu vàng cam và có các vân tím. Bầu hình trứng, đầu nhụy có 4 - 5 thùy dạng dùi. Quả hình trứng đảo, hơi dẹt 0,8 - 0,9 x 0,7 - 0,75cm. Hạt hình trứng ngược cụt đầu, có lỗ thủng ở giữa, trên lưng hạt có 4 hàng gai nhọn, cong.

Theo lương y Bình, những người bị bệnh thoái hóa cột sống, lệch đĩa đệm thường được cắt thuốc theo thang, một loại để họ sắc lên uống, giúp cơ thể lưu thông khí huyết, gân cứng chắc. Lương y Vượng hướng dẫn: “Về thuốc cao, lấy 100g cao đặc, ngâm với 1 lít rượu trong 1-2 giờ là uống được. Ngày uống 1- 2 lần tùy theo mức độ bệnh nặng, nhẹ. Nếu không uống được rượu, bệnh nhân có thể pha với nước sôi, để nguội rồi uống. Về thuốc thang thì thường bệnh nhân dùng 20 thang thuốc (tùy mức độ nặng nhẹ), mỗi ngày 1 ấm, uống trong 3 ngày”.

Để lấy thêm tư liệu về nhân chứng, chúng tôi tìm đến gia đình bà Nguyễn Thị Vân, 67 tuổi (Vân Canh, Hoài Đức, Hà Nội). Bà Vân cho biết, trước đây bị bệnh thoái hóa cột sống, đi chữa trị nhiều nơi chỉ thuyên giảm mà không khỏi. Sau đó, bà đã nhờ gia đình lương y Bình cắt thuốc chữa. Bà vừa uống vừa bóp trong vòng 5 tháng bệnh bà đã đỡ hẳn. Giờ bà đi lại, làm việc bình thường…

Chúng tôi tìm gặp cô giáo Đậu Thị Trang (Giáo viên trường THCS Các Sơn A – Tĩnh Gia – Thanh Hóa): "Tôi bị bệnh viêm đa khớp hành hạ suốt chục năm trời. Nhiều hôm, tôi chỉ đứng lớp được vài phút, lại phải ngồi. Tôi như cái máy dự báo thời tiết, bởi khi thời tiết thay đổi là ê ẩm mình mẩy. Có những thời điểm, không đứng dậy nổi, đi lại phải bằng nạng, vì khớp gối, khớp bàn chân sưng vù, đau đớn.

Tôi đã đến đủ các bệnh viện, gặp các thầy thuốc đông y, chữa cả bằng tâm linh nhưng chẳng ăn thua gì. Hồi mấy người hàng xóm, giáo viên trong trường mách về bà lang Bình, tôi không tin đâu. Nhưng, thấy mọi người ca ngợi lắm, nên tôi tìm hiểu, thì thấy nhiều người ở Tĩnh Gia - Thanh Hóa khỏi bệnh viêm đa khớp, gout, thoát vị đĩa đệm.

Những người bị thoái hóa xương khớp thì đỡ hẳn, nên tôi cũng thử gọi điện xem thế nào. Bà lang Bình bảo không cần phải lên Ba Vì, rồi bà gửi thuốc về cho. Tôi uống mấy ngày đầu, các khớp đau dữ dội. Tôi sợ quá, bỏ thuốc vài hôm. Tôi điện thoại lên, bà Bình ấy bảo phải uống tiếp, vì thuốc công vào các khớp sưng nên mới đau.

Đau quá, không chịu nổi thì mua tạm viêm sủi giảm đau, chứ không được bỏ thuốc. Tôi nghe theo, nghiến răng chịu đau, chứ không uống thuốc giảm đau. Quả nhiên, khoảng hơn tuần sau thì cơn đau giảm dần, rồi hết hẳn. Uống hết thang thuốc, thì vết sưng ở các khớp cũng hết.

Tôi tiếp tục uống thêm 2 tháng nữa, thì không còn thấy cơn đau theo chu kỳ kéo đến vài hôm một đợt nữa. Mấy năm nay, mua 1 thang nhưng uống lai rai mấy tháng, để phòng bệnh. Nếu không có thuốc của bà Bình, thì giờ này không biết tôi sẽ thế nào.

Cứ gọi điện là bệnh xương khớp được đẩy lùi

Nhờ “môi trường sinh thái tự nhiên”, vùng rừng núi Ba Vì - nơi người Dao cư trú - là vùng thực vật lý tưởng đối với nghề thuốc truyền thống. Theo thống kê ở sách “Cây thuốc người Dao Ba Vì”, trong số 1.209 loài thực vật có trong Rừng Quốc gia Ba Vì, có tới 507 loại cây cỏ người Dao dùng làm thuốc chữa bệnh. Trong số những loài dược liệu này, có những cây thuộc loại quý và hiếm.

Trong danh sách thống kê mà Tiến sĩ Trần Văn Ơn, Trưởng bộ môn Thực vật trường Đại học Dược Hà Nội công bố, mỗi loại thảo dược quý đều có tên thường dùng, tên theo tiếng Dao và tên khoa học (ví dụ, cây “bình vôi” tên gọi theo tiếng Dao là “đìa đòi pẹ”). Với việc mỗi loại thảo dược dùng để chữa bệnh đều có tên gọi bằng tiếng Dao cùng với tên gọi phổ thông như thế, nó xác nhận rằng người Dao ở Ba Vì là những chủ nhân thực sự của nguồn dược liệu quý giá này.

Trò chuyện về y lý với chúng tôi, Lương y Triệu Thị Bình cho tôi xem bệnh án của hàng ngàn người đã từng được khỏi bệnh. Cô bảo: “Có nhiều cây xanh trong dân gian dùng để chữa bệnh nhưng không phải ai cũng biết đến như: Cây địa ùi chữa ốm yếu; cây B1 dùng làm tăng lực. Đặc biệt, củ dòm là vị thuốc quan trọng có thể chữa được nhiều loại bệnh như dạ dày, rối loạn tiền đình, thấp khớp, gout, ung thư, giảm đau... Đặc biệt thứ củ này có thể đẩy lùi các bệnh về xương khớp”.