Nguồn cơn sự việc bắt nguồn từ đoạn clip lan truyền trên mạng xã hội được cho là hoạt động cúng dường diễn ra tại chùa Ba Vàng. Trong clip có hàng nghìn người tham gia lễ sớt bát, khất thực tại khuôn viên chùa, Chư tăng nhận tiền, hoa và thức ăn do Phật tử, nhân dân cúng dường. Ngay sau khi được đăng tải, hình ảnh trên đã lan truyền rộng rãi và thu hút nhiều bình luận trái chiều từ cộng đồng mạng. Một số ý kiến cho rằng, cúng dường là hoạt động bình thường nhưng nên đưa vào hòm công đức; ý kiến khác lại nói việc cúng dường như thế nào là tự tâm phát nguyện của Phật tử, Chư tăng ni nhận cũng không có gì sai. Trước sự việc trên, UBND TP. Uông Bí đã lập đoàn kiểm tra đối với hoạt động của chùa Ba Vàng.
Tuy nhiên, cần nhấn mạnh cho đến nay, UBND TP. Uông Bí không có văn bản nào công bố thông tin hay kết luận chùa Ba Vàng nhận tiền cúng dường khi khất thực là “phản cảm”. Tại Biên bản ngày 15/8/2022, Đoàn kiểm tra các hoạt động tôn giáo tại chùa Ba Vàng chỉ ghi nhận “hình ảnh đưa tiền được đưa lên mạng xã hội gây phản ứng trái chiều của một số công dân trên mạng”, hoàn toàn không có từ “phản cảm”.
Đoàn kiểm tra cũng không “yêu cầu” mà chỉ “đề nghị” chùa gỡ bỏ clip trên mạng xã hội về lễ sớt bát trong ngày lễ Vu lan. Như vậy, UBND TP. Uông Bí chỉ đưa ra khuyến nghị chứ không có hành vi hành chính cụ thể yêu cầu chùa Ba Vàng gỡ bỏ clip. Về phía chùa Ba Vàng, nhà chùa đã thiện chí và tôn trọng khuyến nghị đó với mục đích phối hợp cùng chính quyền trong việc hạn chế và phòng tránh những ý kiến trái chiều gây nhiễu loạn thông tin. Việc xuất hiện thông tin theo hướng “yêu cầu chùa Ba Vàng gỡ clip phản cảm” trên truyền thông có thể gây hiểu nhầm chính quyền can thiệp vào công việc nội bộ của tổ chức tôn giáo.
Đoàn kiểm tra các hoạt động tôn giáo tại chùa Ba Vàng chỉ ghi nhận có “sự phản ứng trái chiều" chứ không phải là “phản cảm".
Đoàn kiểm tra cũng không “yêu cầu” mà chỉ “đề nghị” chùa gỡ bỏ clip trên mạng xã hội về lễ sớt bát trong ngày lễ Vu lan.
Cũng liên quan đến sự việc trên, về phía Ban Thường trực Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN), đến nay chưa có văn bản nào kết luận “cúng dường ở chùa Ba Vàng là chưa chuẩn”. Đó chỉ là ý kiến của Hòa thượng Thích Gia Quang, Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự, Trưởng Ban Thông tin - Truyền thông Trung ương GHPGVN. Thực tế, nội bộ Phật giáo vẫn còn những quan điểm khác nhau, như Hòa thượng Thích Tánh Nhiếp - Ủy viên thường trực Hội đồng Trị sự, Phó Ban thường trực Ban Phật giáo quốc tế Trung ương GHPGVN cho rằng: “Chư tăng đi khất thực và nhận cúng dường tiền là hoàn toàn hợp pháp, không có gì sai trái”.
Cần nói thêm, chùa Ba Vàng là thành viên GHPGVN. Tuy nhiên, thời gian qua xuất hiện thông tin trên truyền thông rằng “chùa Ba Vàng không thuộc quản lý của GHPGVN, cũng không tham gia vào Ban trị sự Giáo hội Phật giáo địa phương mà trực tiếp chính quyền địa phương quản lý. Việc không vào các tổ chức tôn giáo như của Ba Vàng thì rất hãn hữu, hàng nghìn chùa mới có một chùa như thế, ở Việt Nam rất ít”. Để làm rõ vấn đề này, Cổng thông tin Phật giáo thuộc GHPGVN đã đăng bài khẳng định chùa Ba Vàng là thành viên của Giáo hội.
Liên quan đến câu chuyện thọ nhận vật phẩm trong lễ cúng dường, các chuyên gia pháp lý cũng cho rằng, nhà chùa có quyền nhận tiền do nhân dân, Phật tử tự nguyện tặng cho (cúng dường) một cách trực tiếp hoặc gián tiếp. Việc nhận tiền cúng dường một cách trực tiếp là hợp pháp, chỉ khác về hình thức, không khác về bản chất với nhận tiền cúng dường gián tiếp qua hòm công đức hay qua ứng dụng Momo mà Trung ương GHPGVN vận động. Vì vậy, việc nhà chùa nhận tiền cúng dường khi khất thực, đúng hay sai về giáo lý là công việc nội bộ của GHPGVN.
Cũng trong thời gian qua, sự việc Đại đức Thích Trúc Thái Minh được bầu và chuẩn y tham gia Ban Trị sự GHPGVN tỉnh Quảng Bình đã thu hút sự quan tâm của dư luận và truyền thông. Mặc dù đây là công việc nội bộ của Giáo hội, tuy nhiên lại xuất hiện thông tin “thẩm quyền luân chuyển bổ nhiệm do Sở Nội vụ và UBND tỉnh quyết định và đã được GHPGVN phê duyệt”, gây hiểu nhầm chính quyền can thiệp vào công việc nội bộ của tổ chức tôn giáo. Ngày 24/8/2022, Ban Tôn giáo tỉnh Quảng Bình đã phát đi thông cáo báo chí khẳng định: “Các cơ quan chức năng tỉnh Quảng Bình cũng như Ban tôn giáo tỉnh không thực hiện việc thuyên chuyển, phê chuẩn, bổ nhiệm như thông tin một số báo chí đã nêu”.
Từ thực tế trên, thiết nghĩ, thông tin xung quanh sự việc chùa Ba Vàng nhận tiền cúng dường khi khất thực cần tôn trọng sự thực khách quan cũng như công việc nội bộ của GHPGVN.
