Viêm tụy cấp là một trong những nhiễm độc tiêu hóa thường gặp trên lâm sàng, xảy ra sau các bữa ăn chứa nhiều dầu mỡ, nhiều đạm đặc biệt là sau những lần uống rượu bia.
Viêm tụy cấp là tình trạng viêm nhiễm cấp tính của các nhu mô tụy, có thể bao gồm cả tổn thương của các tổ chức cơ quan lân cận. Bệnh có khả năng gây tử vong.
Nguyên nhân gây viêm tụy cấp
Có 3 nhóm nguyên nhân chính gây nên viêm tụy cấp
-
Rượu bia: là nguyên nhân chính gây nên tình trạng viêm tụy cấp;
-
Do tăng mỡ máu;
-
Do bị sỏi mật gây tắc nghẽn dẫn đến tắc ống dẫn chung hoặc tắc cơ vòng Oddi làm ngưng dòng chảy của ống tụy. Các men tụy bị giữ lại gây phá hủy cấu trúc tuyến tụy;
Ngoài ra viêm tụy cấp cũng có thể xảy ra do chấn thương dập vùng tụy, do rối loạn chuyển hóa, do mắc các bệnh tự miễn…
Có khoảng 10-15% các trường hợp viêm tụy cấp là không tìm thấy nguyên nhân.
Biểu hiện viêm tụy cấp
Tình trạng viêm tụy xảy ra khi các men tiêu hóa được hoạt hóa trước khi được đổ vào ruột non. Lúc này men tụy sẽ tấn công chính tuyến tụy, gây tổn thương mô tụy, khiến nhu mô tụy bị tổn thương một phần hoặc toàn bộ, đe dọa tính mạng người bệnh. Tổn thương viêm có thể lan ra các tổ chức cơ quan xung quanh tụy, thường xảy ra sau các bữa ăn chứa nhiều dầu mỡ, nhiều đạm đặc biệt là sau những lần uống rượu bia. Tình trạng viêm tụy cấp thường diễn ra đột ngột trong thời gian ngắn và các triệu chứng biểu hiện từ mức độ nhẹ cho tới nghiêm trọng.
Một số biểu hiện ở bệnh nhân bị viêm tụy cấp đó là:
-
Sốt
-
Buồn nôn và nôn mửa
-
Chướng bụng và đau ở phần trên của bụng lan vào lưng, khi ăn có thể làm bụng đau hơn. Cơn đau của viêm tụy cấp do uống rượu bia thường kéo dài trong vài giờ, biểu hiện đau sẽ tăng đặc biệt khi ăn, nhất là thực phẩm chứa nhiều chất béo hoặc những người mắc bệnh béo phì sau khi thưởng thức bữa ăn thịnh soạn, nhiều thịt và bia rượu.
Ngoài ra còn một số triệu chứng khác như: tiêu chảy, bí trung, đại tiện...Tùy từng bệnh nhân cụ thể mà mức độ nghiêm trọng cũng khác nhau.
Lạm dụng bia rượu, ăn nhiều dầu mỡ, lười vận động có nguy cơ cao mắc viêm tụy cấp.
Biến chứng của viêm tụy cấp
Người bệnh viêm tụy cấp xuất hiện các biến chứng nặng như:
-
Sốc nếu xảy ra sớm trong những ngày đầu của bệnh, thường do biến chứng xuất huyết. Nếu do nhiễm trùng, sốc thường xảy ra muộn hơn ở tuần thứ 2 của bệnh.
-
Xuất huyết tại tuyến tuỵ, trong khoang bụng, trong ống tiêu hóa hoặc ở các cơ quan xa do men tụy làm tổn thương các mạch máu, tiên lượng nặng.
-
Nhiễm trùng dẫn đến thành lập ổ áp xe tụy và mô hoại tử, tiên lượng nặng.
-
Một số trường hợp nang giả tụy thường xuất hiện vào tuần thứ 4. Nang cũng có thể tồn tại lâu dài hơn và có thể dẫn đến các biến chứng bội nhiễm khuẩn, áp xe.
Viêm tụy cấp cần điều trị kịp thời
Viêm tụy cấp cần được điều trị kịp thời vì có thể tạo ra "cơn bão cytokine" - phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể khi dịch tụy tràn ra ngoài tụy, đổ vào ổ bụng gây viêm phúc mạc, sốc nhiễm trùng… Chất độc cũng có thể đi vào máu gây hạ huyết áp, nhiễm trùng huyết, tổn thương các cơ quan bên ngoài ổ bụng".
Viêm tụy cấp hoại tử thường có tiên lượng rất xấu, không ít người bệnh chịu biến chứng nặng nề, diễn tiến suy đa cơ quan và tỉ lệ tử vong cao khoảng 20-50%. Hầu hết (80%) các trường hợp viêm tụy hoại tử nặng phải điều trị, chăm sóc đặc biệt trong dịp đầu năm tại bệnh viện là nam giới, độ tuổi trung bình từ 30-40 tuổi và khởi phát đau sau khi uống rượu bia. Thời gian nằm viện điều trị những bệnh lý này thường kéo dài, có những trường hợp lên tới vài tháng.
Ngoài ra, lạm dụng rượu bia được xác định là nguyên nhân của 70% trường hợp viêm tụy mạn tính. Đây là tình trạng tổn thương mạn tính không hồi phục của nhu mô tụy, dẫn đến những cơn đau bụng kéo dài, các đợt viêm tụy cấp, ảnh hưởng rất xấu đến chất lượng cuộc sống.
Vì vậy, những người thừa cân, lười vận động thường xuyên ăn nhiều bữa thịnh soạn, lạm dụng rượu bia và có lối sống thụ động, không tập thể dục sẽ có nhiều nguy cơ về sức khỏe trong đó có viêm tụy cấp.
Để phòng viêm tụy cấp, mỗi người cần giảm cân hợp lý; hạn chế tiêu thụ lượng đường quá mức; thực hiện chế độ ăn ít tinh bột, ăn nhiều chất xơ, tránh chất béo trans (chuyển hóa) - chất béo được hình thành trong quá trình chế biến thực phẩm bằng phương pháp hydro hóa dầu ăn, giúp thực phẩm được bảo quản lâu hơn, bắt mắt và hấp dẫn người tiêu dùng hơn nhưng lại độc hại khi dùng nhiều có nhiều trong đồ ăn nhanh, chế biến, đóng gói sẵn; cần tập thể dục thường xuyên; không lạm dụng rượu bia.
Khi có dấu hiệu nghi ngờ như đau bụng dữ dội, bí trung - đại tiện, nôn ói, trướng bụng sau bữa ăn thịnh soạn hoặc uống rượu, bia kéo dài, cần nghĩ đến khả năng xảy ra viêm tụy cấp để đến ngay cơ sở y tế để điều trị kịp thời.
